Triển lãm “THẮM - Hành trình xây dựng một Giá trị Việt mới"

Hồi chiều ngày 19/11, tại Trung tâm văn hóa nghệ thuật Hàng Buồm, một sự kiện đáng chú ý đã diễn ra – buổi tọa đàm “Trúc Chỉ trong Đời sống Hiện nay.” Đây là một phần không thể thiếu của Triển lãm “THẮM – Hành trình Xây dựng một Giá trị Việt mới,” thuộc chuỗi hoạt động của Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội năm 2023.

Xem thêm: Tranh Trúc Chỉ là gì? 279 mẫu tranh trúc chỉ đẹp

triển lãm thắm — Triển lãm thắm tại Hàng Buồm

Bắt đầu như một dự án cá nhân của họa sĩ Phan Hải Bằng, tại Trường Đại học Nghệ thuật – Đại học Huế, Trúc Chỉ đã từng bước phát triển từ một ý tưởng đơn giản đến một nguồn cảm hứng sáng tạo không ngừng. Đặt ra bởi nhu cầu khám phá giấy thủ công mới, anh đã dành thời gian nghiên cứu sâu rộng về giấy thủ công tại các làng nghề trải dài khắp Việt Nam. Kết quả là sự táo bạo xuất phát: Giấy thủ công có thể trở thành một tác phẩm nghệ thuật tự thân và độc lập.

Bắt đầu từ năm 2000, Hoạ sĩ Phan Hải Bằng và đồng đội đã không ngừng nghiên cứu và phát triển Trúc Chỉ. Chúng tôi không chỉ đơn thuần thấy Trúc Chỉ là một chất liệu mới, mà còn là một phương tiện nghệ thuật độc đáo. Không chỉ sử dụng cây tre, mà còn kết hợp xơ sợi từ trúc, giang, chuối, ngô, rơm, lục bình, dừa, bã mía… để tạo nên những tác phẩm với độ óng và màu sắc độc đáo.

Theo họa sĩ Phan Hải Bằng, hình ảnh nón bài thơ Huế, với yếu tố nghệ thuật thị giác, đã trở thành nguồn cảm hứng cho anh để bắt đầu với tranh Trúc Chỉ. Anh chia sẻ, “Nón bài thơ là câu chuyện về chàng trai viết bài thơ tình của mình lên chiếc nón, để khi đưa nó lên cao dưới ánh sáng, sự hiện diện còn lại chỉ là bài thơ. Còn ở Trúc Chỉ, “bài thơ” ấy chính là một tác phẩm rõ ràng.”

Quy trình tạo ra một tác phẩm Trúc Chỉ đòi hỏi sự sáng tạo cao và kiên trì. Từ làm giấy đến Trúc Chỉ, mỗi bước đều được thực hiện với công phu và tâm huyết. Loại giấy và cách kết hợp với nước, sau đó là Trúc Chỉ, đều được lựa chọn cẩn thận để tạo ra những hiệu ứng ánh sáng tinh tế khi tác phẩm được đặt trong không gian.

Theo họa sĩ thị giác Nguyễn Thế Sơn, giảng viên tại Khoa Các khoa học liên ngành, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trúc Chỉ không chỉ là sản phẩm thiết kế, mà còn là một bước tiến đáng kể trong nghệ thuật giấy. Ông chia sẻ, “Cách sử dụng chất liệu trong Trúc Chỉ rất sáng tạo, đưa đến sự phát triển của nghệ thuật giấy. Đây là tác phẩm thiên về thiết kế, và đáng quý là những con người thực hiện chúng đã luôn âm thầm và kiên trì với những thực nghiệm đến cùng.”

Những giá trị tự thân của Trúc Chỉ

Họa sĩ Phan Hải Bằng đưa ra rằng, tác phẩm Trúc Chỉ thông qua ba giá trị cốt lõi: Thẩm mỹ, Giáo dục, và Xã hội. Trong khi đó, giá trị văn hóa của Trúc Chỉ thể hiện qua sự cống hiến, sáng tạo, và chia sẻ.

Trong nhóm giá trị cốt lõi, Thẩm mỹ được thể hiện qua các tác phẩm, triển lãm và dự án có quy mô lớn, chú trọng đến cuộc sống nghệ thuật đương đại và tiếp cận với nghệ thuật thế giới. Sự giao thoa với văn hóa truyền thống, nghệ thuật đương đại, tri thức và văn hóa nhân loại tạo ra một môi trường sáng tạo, trung thực và thiện lương.

Tiêu chí Giáo dục thể hiện qua việc giáo dục tự thân và giáo dục cộng đồng. Họa sĩ Phan Hải Bằng nhấn mạnh, “Tiêu chí Xã hội của Trúc Chỉ chỉ có thể đạt được khi cả hai tiêu chí Thẩm mỹ và Giáo dục được đáp ứng đầy đủ và đúng, để tạo ra một giá trị. Nếu thiếu một trong hai hoặc cả hai, kết quả sẽ là một phiên bản lỗi.”

Trong buổi tọa đàm, nhà báo Đào Mai Trang, người đã lâu nay có mối liên kết với Trúc Chỉ, chia sẻ về sự công nhận của giới chính trị khi thấy tác phẩm Trúc Chỉ xuất hiện trong những không gian quan trọng như Văn Phòng Chính phủ. Điều này là minh chứng rõ ràng cho sự lan tỏa và sự công nhận của giá trị tự thân của Trúc Chỉ.

anh vpcp — Hình ảnh tranh Trúc Chỉ tại Văn Phòng Chính Phủ

Tuy nhiên, trước thực trạng nhiều cơ sở bán tranh Trúc Chỉ hướng tới không gian mang tính Phật giáo hay thiền, đã gây ra những hiểu lầm. PGS. TS Nguyễn Nghĩa Phương, từ Đại học Mỹ thuật Việt Nam, đưa ra nhận định về vấn đề bản quyền trong lĩnh vực thiết kế sáng tạo ở Việt Nam, không chỉ riêng Trúc Chỉ mà còn là vấn đề tổng thể. Ông chia sẻ, “Không chỉ riêng Trúc Chỉ, mà cả những sản phẩm sáng tạo khác ở Việt Nam, khi bản gốc chưa được công bố rộng rãi thì đã có những bản tương tự xuất hiện trên thị trường, mặc dù chênh lệch về công phu và giá trị thực sự.”

Nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn thêm vào đó bằng cách nhấn mạnh rằng, tác phẩm Trúc Chỉ không nhất thiết phải phản ánh chủ đề Phật giáo hay thiền. Ông giải thích, “Đôi khi, đó không phải là ý đồ chính của người sáng tạo. Đôi khi, chúng tôi sử dụng chất liệu khác thay vì trúc chỉ. Với triển lãm này, chúng tôi muốn giới thiệu rằng, ngoài những tác phẩm Trúc Chỉ cần ánh sáng từ bên trong mới hiện ra vẻ đẹp, vẫn còn những tác phẩm tự nổi bật và được nhìn thấy nhờ ánh sáng từ bên ngoài. Và giá trị thực sự của Trúc Chỉ là gì, đó là điều chúng tôi muốn khám phá.”

Đại diện UBND quận Hoàn Kiếm, bà Trần Thị Thúy Lan, Phó Trưởng ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội, chia sẻ rằng, lần này là lần đầu tiên quận Hoàn Kiếm tổ chức một sự kiện chi tiết về Trúc Chỉ. Bà hy vọng thông qua buổi tọa đàm, công chúng yêu nghệ thuật sẽ có góc nhìn đa chiều và hiểu biết sâu sắc hơn về Trúc Chỉ, đồng thời mong muốn góp phần lan tỏa những giá trị đặc sắc của Trúc Chỉ.

Kỹ thuật đồ họa Trúc Chỉ, là một công nghệ nghiên cứu của Công ty TNHH Nghệ thuật Trúc Chỉ Việt Nam, xuất hiện tại Huế từ năm 2012. Cho đến nay, Trúc Chỉ đã trở thành một giá trị văn hóa nghệ thuật mới của Huế và cả nước Việt Nam.

Các báo đã đưa tin về triển lãm của Trúc Chỉ:

Một số hình ảnh tại triển lãm Thắm tại Hàng Buồm: